Zondag 31 juli 2022, achttiende zondag door het jaar (jaar C)

Toen ik als tiener het boek Prediker leerde kennen, vond ik dat het iets heel hippieachtigs had. Alles wordt er sterk in gerelativeerd. Elke opvatting die doorgaans als vaststaand geldt en heilig, wordt hier ijdel genoemd, geleuter, dikke zever. Alles wat traditioneel, toen en nu, als wijsheid wordt verkondigd, slaat volgens Prediker zo goed als nergens op.
De idee bijvoorbeeld dat als je hard werkt je er wel zult komen; dat als je rechtvaardig in het leven staat, je daar de vruchten van plukt: “Wie goed doet, goed ontmoet.” En dat, als je heel je leven lang, verstandig zorgt voor jezelf, dat je dan rijk en gezond en gelukkig oud zult worden, gezegend met vele liefhebbende kinderen.
Allemaal ijdel, zegt Prediker, geloof het maar niet. Want er overkomt je voortdurend van alles dat als een mes door die mooie plaatjes snijdt.
Prediker komt met zijn scepticisme heel dicht in de buurt van het boek Job.
Geloof de mooie praatjes niet, bouw er je leven niet op, want het is allemaal ijdel.
Eén tikje van het lot, en je bent alles kwijt.

RECHTSPRAAK
En toch vind je bij Prediker geen echt nihilisme. Niet álles is absurd, niet elke manier van leven is zinloos.
Alleen, zegt Prediker, begrijpen wij niet altijd wat ons overkomt en waarom.
Maar we mogen er zeker van zijn dat alles kadert in wat God met ons voorheeft. Maar dan moeten wij terug leren aanvaarden dat God per definitie een mysterie is en al onze voorstellingen doorkruist.
Het leven blijft ondertussen dus onzeker en onvoorspelbaar. Vandaar het bij Joden zeer sterk ontwikkeld gevoel voor rechtspraak, de nood om het leven en de maatschappij toch enige vastigheid te geven. En vandaar ook de gewoonte om rabbi’s, mensen die een zekere autoriteit hadden op gebied van geloof, aan te klampen en hen te raadplegen. Hun te vragen om recht te spreken bij twisten en onenigheid.
Volgens de Talmoed gaat rechtspreken zelfs rechtstreeks terug op een uitdrukkelijk gebod dat God aan Noah gaf om een rechtspraak in te stellen om ruzies op te lossen.
De reden is duidelijk en wordt tot op heden als een grondslag van de rechtspraak aanzien: om te voorkomen dat “de sterkste automatisch zou winnen en de zwakkere systematisch beroofd zou worden”, zoals Prediker zegt.
En dus worden rabbi’s voortdurend aangeklampt om te pas en te onpas scheidsrechter te spelen.

ANDERS WORDEN
Jezus weigert daar echter resoluut op in te gaan. Hij wil geen scheidsrechter zijn tussen ruziënde mensen. Hij wil dat ze gewoon ophouden met ruziën en vechten.
Recht is de basis, de noodzakelijke voorwaarde voor vrede.
Maar het is niet genoeg om tot een duurzame vrede, om tot verzoening te komen.
Na een rechterlijke uitspraak bij een conflict zijn de strijdende partijen uit elkaar gehaald en is de beslissing van de rechter bindend en definitief. Maar die uitspraak brengt zelden vrede in het hart van de betrokkenen omdat geen van hen volledig gelijk kreeg.
En daarom wil Jezus de zaken radicaler aanpakken. Hij wil ons stimuleren om andere mensen te worden. Mensen die in plaats van te ruziën en de anderen als concurrenten te zien, zich laten inspireren door Gods geest, die liefde en barmhartigheid is.

ANTI-GOD
Ruzie komt altijd voort uit zelfzucht, de werkelijke oerzonde van de mens.
Die onzalige cluster van hebzucht, zelfzucht en egoïsme, niets verwijdert ons meer van God, niets is zo anti God als de aanbidding van ons eigen ik.
“De wereld”, zegt paus Franciscus, “is in oorlog”.
“Maar het is geen oorlog van godsdiensten, rassen, ideologieën. Het is een oorlog van belangen, van geld en van middelen”.
Alleen het delen met onze broeders is een waarborg voor vrede en is ook de weg die God van ons verlangt. Maar hoe kennen wij die weg, hoe weten wij wat God van ons wil als het ons niet meer verkondigd wordt en we ook niet meer bidden?
Dan weten wij dat gewoon niet. En dan lopen wij gewoon alles achterna wat in de wereld gangbaar is. Dan doen wij wat de dwaas uit het evangelie deed na een overvloedige oogst: hij bouwde grotere schuren om zijn bezit veilig te stellen en er volop van te genieten. Er staat: hij overlegde bij zichzelf. Hij overlegde dus niet met God en zijn geweten en hij had geen oog voor de armen.
Hij “verzamelde alleen maar schatten voor zichzelf”.
Maar diezelfde nacht nog stierf hij. En hij had elke kans verkeken om een ander mens te worden en om te doen wat God van hem verlangde.

Zondag 17 juli 2022, zestiende zondag door het jaar (jaar C)

De beide lezingen vandaag hebben gastvrijheid als thema.
In de eerste lezing gaat het over Abraham die op bijzonder hartelijke wijze drie vreemdelingen in zijn tent ontvangt.
Wij weten ondertussen dat het om Jahweh, om God zelf gaat.
Maar Abraham weet dat niet. Voor hem zijn het drie onbekenden, maar hij behandelt hen als naaste familie en luistert naar wat zij hem te zeggen hebben.
Net zoals de Samaritaan in de lezing van vorige week dat deed met de man die door rovers overvallen en voor dood achtergelaten was. Ook zijn houding was volkomen onbaatzuchtig: de man over wie hij zich ontfermde was voor hem een volslagen onbekende. Hij liet zich door hem “aanspreken”, opende zich voor zijn nood. En behandelde hem als zijn broer.
Het gaat hier om de twee vormen van gastvrijheid die essentieel zijn voor de christelijke spiritualiteit, de christelijke manier van leven: gastvrij openstaan voor het woord van Jezus en gastvrij openstaan voor de mens die in nood is en die dáárdoor, volgens Jezus, automatisch mijn naaste wordt.
In het evangelie van vandaag komen beide vormen van gastvrijheid voor, verpersoonlijkt in de zussen Martha en Maria.
Martha legt zich toe op koken en bakken, het drukke huishoudelijke werk, het goed ontvangen van gasten.
Maria zit rustig bij Jezus en luistert naar wat Hij haar te zeggen heeft.
Misschien niet overbodig om er hier op te wijzen dat de latere scheiding tussen actieven en contemplatieven zich wel op dit evangelie beroepen, maar ten onrechte. Die scheiding kwam er om praktische redenen.
Maar het luisteren naar de woorden van Jezus én het openstaan voor de noden van de naaste zijn beide even essentieel in het leven van de christen en komen best ook samen voor. In antwoord op de korzelige opmerkingen van Martha zegt Jezus wel dat Maria “het beste deel” gekozen heeft. Maar Hij kent zijn Pappenheimers en zegt dit zeer waarschijnlijk om blind activisme bij zijn volgelingen te ontraden.
Luisteren naar Jezus blijkt wel essentieel te zijn. En daarom moet Jezus ook blijvend verkondigd worden.
Interessant hierbij is wat Paulus in zijn brief aan de Kolossenzen (Kol 1,24) het grote geheim noemt: Christus in U: Christus spreekt dus ook in ons.
M.a.w.: Christus is universeel. Hij is er voor elke mens. Hij spreekt in ons.
Niet, zoals eertijds in Palestina “tot” ons. Maar Hij spreekt ook “in” ons.
In elke mens.
Ik denk dat er maar weinig mensen zijn die die ervaring nog nooit hebben meegemaakt. De ervaring aangesproken te worden door iets of Iemand die ons volkomen overstijgt.
Maar evengoed is het voor ieder christen en trouwens voor elke mens duidelijk dat, behalve God, ook heel wat andere bronnen de oorzaak zijn van gedachten die in ons opwellen: onze opvoeding, een moeilijk karakter of zelfs gewoon een slechte spijsvertering.
En daarom is het belangrijk dat we echt tijd maken voor God, dat we echt in gesprek gaan met Hem.
Dat we ons in ons gebed er niet vanaf maken met enkele grijsgedraaide formules.
Als wij ons echt door Christus willen laten leiden dan moeten wij voldoende tijd nemen om echt naar Hem te luisteren.
En dat begint met goed te beseffen Wie wij vóór ons hebben.
Als wij dat beseffen, als het tot ons doordringt dat in Jezus, het God zelf is die tot ons spreekt dan is diepe schaamte omwille van ons afratelbidden de enige juiste reactie.
Dat was alleszins wat mij overkwam toen ik eindelijk eens stilstond en nadacht over mijn gewoonte om telkens als ik van Lubbeek naar Glabbeek reed en weer terug, in de wagen de rozenkrans te bidden.
Ik besefte dat ik heel vaak, om niet te zeggen altijd, het hele traject aflegde zonder ook maar één keer echt stil te staan bij Jezus of Maria.
Volkomen waardeloos dus. Godslasterlijk zelfs.
Je moet echt tijd maken voor God. Het stil maken. Luisteren. Liever een kwartier of een half uur dan 5 minuten. En als er niks gebeurt?
Er “gebeurt” altijd iets.
In je hoofd, in je hart. Er verandert altijd iets.
Tijd maken voor God is nooit verloren tijd.

Zondag 3 juli 2022, veertiende zondag door het jaar (jaar C)

Jezus was een gekende figuur in het Israël van zijn tijd.
Hoewel het land krioelde van rondtrekkende profeten, vrijheidsstrijders of gewoon herrieschoppers, was Jezus duidelijk van een ander niveau.
Waar Hij kwam verzamelden zich echter grote menigten en daardoor trok Hij ook de aandacht van de machthebbers.
De hogepriesters hielden Hem in het oog, de farizeeërs legden hem voortdurend op de rooster om te zien of hij wel zuiver was in de leer en zelfs Rome begon zich in Hem te interesseren. Rome is daarbij trouwens nog een apart hoofdstuk.

SPQR (SPQR is de afkorting voor het Latijnse ‘Senatus Populus Que Romanus’, letterlijk vertaald ‘de Senaat en het Volk van Rome’).
Israël was, binnen het Romeinse Rijk, ongetwijfeld de meest opstandige provincie. Binnen dat Romeinse Rijk hadden de verschillende volkeren de voordelen leren op prijs stellen die de fameuze Pax Romana, de vrede binnen het Rijk, met zich meebracht. Je zou het zo’n beetje kunnen vergelijken met de huidige Europese gemeenschap. Binnen de rijksgrenzen had men geen last meer van oorlogen en stammentwisten en daardoor bloeide de handel en nam de welstand toe. Óók in Israël. Maar dat kon niet baten. De Joden hielden hardnekkig vast aan hun recht op onafhankelijkheid.
En daardoor waren er ook onophoudelijk opstanden, die dan door Rome bloedig onderdrukt werden. Het gevolg daarvan was dat benoemd worden tot gouverneur in Jeruzalem eerder een straf was dan een promotie.
Pontius Pilatus kon daarvan meespreken toen hij benoemd werd in wat hij smalend noemde: “Het land van geiten en Jehova’s”.

MOZES
Om die joodse hardnekkigheid in het afwijzen van Rome te begrijpen, moeten we teruggaan naar wat in het centrum staat van het joodse geloof. En dat is: de bevrijding uit het slavenhuis van Egypte. De joodse oerervaring van een God die verlost uit alles wat de mens beknelt en gevangenhoudt. Het is een ervaring die later ook het christelijk godsbeeld sterk getekend heeft.
Maar bij de Joden kwam daar nog bij dat zij heel sterk geloofden dat, telkens wanneer ze zich in een gelijkaardige situatie van onderdrukking bevonden, God een Verlosser, een tweede Mozes, een Messias zou sturen om het volk te bevrijden. De Messias waar in Jezus’ tijd krampachtig en overspannen werd naar uitgekeken, had dus een uitgesproken politieke en militaire betekenis.
Het kan dan ook moeilijk anders of velen begonnen, vol verwachting, hun aandacht op Jezus te richten.
Waar Hij kwam verzamelden zich grote menigten. Zou Hij het volk niet kunnen aanzetten tot een gewapende opstand?

ANDERS
Maar Jezus was duidelijk uit een ander hout gesneden. Hij genas zowel de zoon van de Romeinse honderdman als de soldaat van de joodse hogepriester die kwam om hem gevangen te nemen.
En toen men Hem probeerde te strikken met de vraag of je aan Rome (de bezetter!) belasting moest betalen, sloeg de spottende ondertoon van zijn antwoord op elke vorm van macht. Niet alleen die van de Romeinen. . .
Jezus wil kost wat kost vermijden dat men Hem gaat aanzien als de Messias in de oude, politieke betekenis van het woord.
Hij ziet zichzelf wel degelijk als Messias en Verlosser, maar dan in een heel andere betekenis. Jezus wil de mensen ervan overtuigen dat alleen liefde en goedheid de mens kan verlossen. En dat verlost-worden geldt zowel voor degene die liefde geeft als voor degene die de liefde ontvangt.
Liefde is eigenlijk de enige radicaal bevrijdende kracht in onze wereld.
Dat zegt Jezus.
En om die overtuiging kracht bij te zetten, ging Hij zelf vrijwillig de dood in.
Liever dan zichzelf te verloochenen door zijn toevlucht te nemen tot geweld.
De echte verheerlijking van Jezus vindt in het Johannesevangelie niet plaats bij de verrijzenis, maar op het kruis.

REDEMPTOR HOMINIS
Jezus verlost de mensen niet door een of andere aardse machthebber te verjagen maar door elke mens de weg naar bevrijding te tonen, de weg van God: door de liefde centraal te stellen in je leven word je zelf een vrij mens en kan je anderen bevrijden.
En door voor die overtuiging, die ook zijn levensweg was, de dood in te gaan, in het volste vertrouwen op de liefde van de Vader, wordt Hij terecht genoemd de Redemptor Hominis, de Verlosser van de mens.
Tot zover kan, denk ik, nog iedereen mee. Jezus als een diepmenselijke leraar. Vergelijkbaar met een hoogstaande Griekse filosoof of een boeddhistische wijze.
Maar christenen geloven dat Jezus meer was. Zij geloven dat in Hem, God zelf zich aan ons liet kennen. En dat betekent dat, in Jezus, hoe onvoorstelbaar ook, God zelf ons lijden en onze dood heeft doorgemaakt. En daar word je toch wel stil van, omdat het een heel aparte dimensie geeft aan het geheel.

Zondag 15 mei 2022, Vijfde Paaszondag (jaar C)

Het boek “Handelingen van de apostelen” bevat grotendeels verslagen van de missionaire activiteiten van de apostelen, van Paulus vooral. Zoals uit de lezing van vandaag al blijkt, zou Paulus echter niet de enige zijn die heidenen tot het geloof bracht. Want op vele plaatsen waar hij aankwam, bestonden er al geloofsgemeenschappen, groepen christenen die door hem dan bevestigd en bemoedigd werden.
Waardoor er meteen ook al gezegd is dat het christendom zich niet zomaar moeiteloos verspreid heeft. Het had wel heel veel succes, het sprak de mensen heel sterk aan. Wij kunnen ons nu nog moeilijk voorstellen wat een enthousiasme, welke verwachtingen het opwekte, vooral bij de massa mensen die het in de keiharde Romeinse wereld moeilijk hadden en nooit aan de bak kwamen: de slaven, de dagloners, de armen; het overgrote deel van de bevolking.

TEGENKANTING
Maar wie in een wereld van ellende en onderdrukking met een verhaal van hoop en bevrijding komt, wekt natuurlijk weerstand op bij diegenen die wel varen bij de toestand zoals die is.
Daar komt nog bij dat de christenen door de Joden gezien werden als een afwijkende joodse groepering (aanvankelijk niet geheel onterecht), wat hun hogepriesters dan het recht zou geven de christenen als ketterse relmakers tot de orde te roepen, m.a.w. hen te vervolgen. Wat ze dan ook deden.
De bemoediging van Paulus bestond er niet in de christenen op te zetten tegen hun vervolgers. Paulus “bemoedigt” hen door hun erop te wijzen dat tegenkanting en vervolging gewoon tot het christelijk leven behoort. Omdat een christen wel volop in de wereld staat, maar niet van de wereld is, d.w.z. andere normen, andere motieven heeft dan wat in de wereld gangbaar is.
En dat is natuurlijk roepen om miserie. (Dat geldt ook nog vandaag.)

JEZUS CHRISTUS
De vraag blijft dan: “Wat zijn dan die beweegredenen, regels en normen die het handelen van de christen bepalen en waardoor een gelovige opvalt in het sociale leven, zonder dat echt te willen?”
Welnu, het gaat hier niet om regels en normen. Wat een christen bij zijn handelen voor ogen staat, is een persoon. De persoon van Jezus Christus.
En die Jezus Christus die heeft 1 groot levensprincipe: “Heb elkaar lief”.
Wees herkenbaar aan de liefde die je elkaar toedraagt. Geen regels, geen geboden. Alleen: hou van elkaar. Laat heel uw leven overheersen door de wil om te beminnen. En dat spreekt de mens wel aan.
Want ieder van ons wil eigenlijk alleen maar gelukkig zijn.
En wij weten maar al te goed dat alleen liefhebben en bemind worden ons ten diepste gelukkig maakt.
En toch kan je je afvragen of dit toch niet te veel gevraagd is.
Want van het liefhebben het leidmotief van je leven maken kan, als je dat dagelijks moet realiseren, aartsmoeilijk zijn.

LASTIG
Neem nu alleen al maar het leven tussen man en vrouw. Soms kan het op je heupen werken dat het “gewone” leven zo alledaags en monotoon kan zijn en het gras zoveel groener elders. Soms zijn het de kinderen, de pubers vooral, die altijd weer moeilijk doen. Of oudere kinderen die willen scheiden terwijl ze volgens jou te vlug opgeven. Als christen zou je dan altijd maar je wrevel liefdevol moeten toedekken en begrip hebben voor hun standpunt.
Om nog te zwijgen van onze relaties met vrienden, buren, collega’s, . . .
Allemaal met hun eigen nukken, grillen, en “speciaal karakter”.
Dat “heb elkaar lief” is echt niet zo gemakkelijk als het lijkt. Het is behoorlijk lastig.
Daar is een heel eenvoudige reden voor.
De natuur heeft ons toegerust met een sterke drang naar zelfbehoud.
En telkens als wij liefhebben, moeten wij strijd leveren met onze eigenliefde, met onze ik-gerichtheid. Telkens opnieuw. Niemand is er vrij van. En daarom is het fundamenteel gericht zijn op liefhebben zo moeilijk.

EN TOCH
Maar niet ondoenbaar.
Maar om het te kunnen, is het wel nodig eerst toe te geven dat we het uit onszelf niet kunnen. En ook dat is bijzonder moeilijk voor de moderne mens.
Maar het is wel zo. We kunnen het niet alleen.
We kunnen het alleen als wij verbonden blijven met de bron van alle liefde, met Jezus en zijn Vader, zoals de ranken verbonden blijven met de wijnstok.
En dat is de hoopvolle boodschap vandaag: het kán.
Dat liefdevolle en gelukkige leven ligt binnen ons bereik. Maar alleen dus als wij echt verbonden blijven met de Bron van alle liefde.