Zondag 22 augustus 2021, Eenentwintigste zondag door het jaar (jaar B)

Alleen monniken kunnen zich de luxe permitteren van arm te zijn.
Wat betreft huisvesting, voeding en kleding wordt volledig voor hen gezorgd.
Ze hoeven daarvoor dus geen apart potje aan te leggen en kunnen zich zorgeloos helemaal overgeven aan studie, gebed en goede werken.
Maar dat geldt dus alleen voor monniken, voor al de andere mensen is armoede iets slechts, iets dat bestreden moet worden. En christenen hebben dat ook altijd met verve gedaan. Gaande van het oprichten van de eerste armenhuizen, over de middeleeuwse “Tafels van de H. Geest” tot en met de oprichting van bijstandskassen, ziekenfondsen en vakbonden.
En ondanks de invloed van neoplatonisch gezinden, die lichamelijke geneugten maar verdacht vonden, hebben wij nooit echt moeite gehad met welstand en met het genieten van de goede dingen des levens.
Vele kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders zijn ons daar trouwens ook altijd enthousiast in voorgegaan.

Fundamentalisme
Iets heel anders is de vraag of we daarmee levensvervulling kunnen vinden, of we met die dingen ook op een duurzame manier gelukkig worden?
We zijn daar vorige week uitgebreid op ingegaan en we zijn tot de slotsom gekomen dat dat niet zo is. De alsmaar toenemende mogelijkheden om te consumeren, om dingen naar ons toe te halen, om van allerlei goederen en diensten te genieten, maken ons het leven gemakkelijker maar maken het niet noodzakelijk gelukkiger.
En toch wordt het huidig economisch fundamentalisme door zo goed als niemand nog in vraag gesteld.
En dat maakt dat niet alleen de reclamejongens maar ook de overheid doen alsof ons geluk en onze zielenzaligheid helemaal afhankelijk zijn van geopende caféterrasjes. En van het feit dat we in het nieuwe Rijk der Vrijheid nu ook de mogelijkheid hebben om “onze schade in te halen”. Om bijvoorbeeld 2 keer per week op restaurant te gaan i.p.v. één keer per maand en om ieder jaar een wereldreis en een cruise te maken i.p.v. de vroegere 10 dagen Benidorm.
Je kan er misschien om lachen en dat allemaal zo erg niet vinden. Maar die sluipende en niet-aflatende beïnvloeding heeft kwalijke gevolgen. Voor het eerst zie je bijvoorbeeld hoe gewone burgers, geen terroristen of bandieten maar gewone burgers, met de politie op de vuist gaan omdat het sluitingsuur van hun café vervroegd wordt.
Iets wat blijkbaar ervaren wordt als een aanslag op onze vrijheid en ons geluk.

Offer
En toch blijven christenen volhouden dat je als mens niet gelukkig wordt door jezelf in het centrum van de wereld te plaatsen. Door alles naar je toe te halen, door alles en iedereen ondergeschikt en dienstbaar te maken aan het inwilligen van je persoonlijke wensen, driften en verlangens.
Dat echt en duurzaam geluk afkomstig is van dienstbaar zijn, van iets mogen betekenen voor anderen, van het weten dat tenminste iemand echt van je houdt, iemand die je laat voelen dat je veel voor hem of haar betekent.
Maar iets betekenen voor anderen, houden van, je geven aan anderen, houdt ook in dat je af en toe een offer moet brengen.
De weg naar duurzaam geluk is niet geplaveid met alleen maar plezante momenten en topervaringen. Die weg houdt ook momenten in van moeizame inzet, angst en teleurstelling. Maar een andere weg naar levensvervulling en geluk is er niet.

Pacifisme
En vandaag, ten gevolge van de bijzondere oorlogsherdenking in Lubbeek, zou ik daar nog een gedachte willen bijleggen.
Wij hebben immers niet alleen een gezin, een familie en een vriendenkring, wij maken ook deel uit van een volk, wij zijn ook burgers van een land.
Ook die grotere gehelen verdienen onze waardering en onze inzet en onze liefde.
En wanneer ze in gevaar zijn is het onze plicht om ook hier onze verantwoordelijkheid op te nemen. Natuurlijk blijft vrede onder alle mensen de hoofdbetrachting van iedere christen en van iedere beschaafde mens.
Maar we mogen ook niet toelaten dat extreem pacifisme ons de ogen doet sluiten voor de realiteit.

Verzet
De geschiedenis bewijst dat de wereld van de macht een onweerstaanbare aantrekkingskracht uitoefent op mensen die meestal zeer intelligent zijn maar tezelfdertijd ook zwaar gestoord en in ieder geval ook totaal immoreel.
Wij moeten ons daar geen illusies over maken. Zo’n individuen maken niet alleen van hun eigen land een gevangenis maar ze dromen er ook van zoveel mogelijk mensen onder hun tirannie te brengen.
Wij moeten ons daartegen verzetten.
Je moet niet alleen opkomen voor je eigen gezin, je moet ook je land en je volk verdedigen tegen dat soort criminelen. Ook als je daar offers moet voor brengen.
Zielig is hij die daar oorlogszuchtig patriotisme gaat achter zoeken.
Als je een man of een vrouw bent uit 1 stuk en je hebt ervoor gekozen solidair te zijn met mensen die verdrukt (dreigen te) worden dan moet je niet alleen solidair zijn als het je goed uitkomt maar altijd en in alle omstandigheden.
En dat brengt risico’s met zich mee. . .

Zondag 8 augustus 2021, Negentiende zondag door het jaar (jaar B)

Een tijdje geleden kwamen wij samen met de ouders van de eerstecommunicanten in een parochie waar de papa’s en mama’s zelf catechese geven aan de kinderen.
En op die bijeenkomst kwam er toch enige ongerustheid, een zeker misnoegen zelfs naar boven omdat de personen en instellingen die in Vlaanderen geacht worden het geloof door te geven, in school en catechese, in vorming, artikels en publicaties en zelfs in preken in de kerk, niet het geloof maar een moraal, een ethische houding doorgeven.
En laat dat nu net ook mijn persoonlijke dada zijn, mijn persoonlijke frustratie.
Het christelijk geloof is toch echt wel meer dan alleen maar “niet pesten op school” en “mama helpen bij de afwas”.
Je zou er kunnen om lachen maar die situatie heeft enkele heel nare gevolgen. Om te beginnen al het feit dat de meeste van onze jongeren bijna niets meer afweten van het geloof. Hedendaagse jongeren zijn niet (meer) tégen het geloof, maar ze kennen het gewoon niet meer.
Soms hebben ze van in de kleuterklas tot aan hun doctoraat alleen maar katholiek onderwijs gevolgd maar, volgens een onderzoek in Groot-Brittannië, weet 78% van hen niet dat Pasen verwijst naar de verrijzenis van Christus.

Koude prak
Veel beter gekend zijn ondertussen de vooroordelen tegen het christelijk geloof.
Vooroordelen die door de media liefdevol gekoesterd en in stand gehouden worden. Zoals daar is, bijvoorbeeld, de vermeende tegenstelling tussen geloof en wetenschap. Een erg belegen opvatting waar in onze tijd nog maar weinig echte wetenschappers een cent voor geven.
Maar toch vertelde een jongen die voor ingenieur studeert mij enkele weken geleden het volgende. Een paar medestudenten hadden begrepen dat hij gelovig is en ze riepen, oprecht verbaasd: “Maar allez, hoe kan dat nu. Als je voor ingenieur gaat dan kies je toch voor de wetenschap en toch niet voor die Adam en Eva. . . “
Alsof christenen d’ office creationisten zijn. Merkwaardig toch. Zelf heb ik over Adam en Eva alleen maar gehoord zoals ik gehoord heb over Noach en Samson en over Sneeuwwitje.
Want, hoewel ik al 72 ben, heb ik over die materie in de lessen biologie alleen maar horen spreken van Charles Darwin en Teilhard de Chardin.
Hoe hardnekkig kunnen die vooroordelen toch zijn. Oké, er was natuurlijk de eerste geschokte reactie op Charles Darwin en er zijn nu nog altijd de creationisten in Amerika. En wat dan nog?
Creationisten zijn binnen het christendom een wat exotisch curiosum, meer niet.
Hén voorstellen als dé christenen is gewoon intellectueel oneerlijk. Dat doet denken aan het meest rabiaat-kapitalistische land ter wereld, dat wordt geregeerd door mensen die zich communist noemen. Daar kunnen Karl Marx en zijn geestgenoten toch ook niet aan doen. . .

Raar
Anderzijds, en dat lijkt helemaal tegenstrijdig met wat ik eerder zei, is de moraal van het christendom juist wél gekend in onze samenleving. Maar men is zich daar weinig van bewust.
Professor Apostel, de grote (ongelovige) humanist uit mijn jeugd, die zei daarover: “Eigenlijk is onze beschaving zo totaal doordrongen en gekneed door het christendom dat wij als vrijzinnigen bijna niet meer oorspronkelijk kunnen denken.”
En inderdaad, wat moraal betreft zal je een westerse atheïst dingen horen verdedigen die eerder op een bisschopsconferentie thuishoren dan op een partijcongres in China.
Over de waarde van het individu bijvoorbeeld.
Een kwalijk gevolg daarvan is dan weer dat christenen en atheïsten de neiging gaan vertonen om zich te profileren via de tegenstelling, eerder behoudend en verregaand verruimend, in kwesties waar ze het ten gronde over eens zijn.

Jezus
Het grote misverstand blijft echter dat we het christendom verpieterd hebben tot een stel morele regels. En dat dat ook het beeld is dat mensen ervan gekregen hebben.
Vandaag zegt Jezus ons in het evangelie precies waar het op staat. En Hij doet dat door te herinneren aan het manna dat de joden aten in de woestijn. Brood dat hen tijdelijk uit de nood hielp. Terwijl ze achteraf, zoals elk leven wezen, toch nog doodgingen.
Ik daarentegen, zegt Jezus, ben het brood dat leven geeft. Wie mij eet, d.w.z. wie mij in zich opneemt, wie mij volgt, zal eeuwig leven.
Dáár vooral gaat het om in het christendom. Die oneindige ambitie.
Het christendom gaat inderdaad ook over moraal. Het gaat inderdaad over het scheppen van liefdevolle relaties tussen mensen én over het naderbij brengen van het Rijk Gods op aarde: een vredevolle, rechtvaardige samenleving. Maar het gaat nog veel verder.

Weergaloze ambitie
Er is ook, niet minder dan het verlangen naar eeuwig leven. Het verlangen om opgenomen te worden in het leven van God zelf. Het is een onbeschrijflijk, stoutmoedig, duizelingwekkend streven dat met niets anders kan vergeleken worden. En toch staat het voor iedereen open en is het de kern van ons geloof: mij zo door de God van liefde laten kneden dat ik uiteindelijk een deel wordt van Gods eigen eeuwig leven. In die zin kan het paternostergebed van een eenvoudig oud dametje getuigen van een ambitie die weidser en gedurfder is dan die van Elon Musk, Jeff Bezos en Richard Branson.
Want die willen alleen maar ontzettend rijk en beroemd worden.
Terwijl dat vrouwtje gaat voor. . . eeuwig leven. Adembenemend.
Maar Jezus zegt haar dat het kan.

Zondag 25 juli 2021, Zeventiende zondag door het jaar (jaar B)

Het evangelieverhaal over de Broodvermenigvuldiging is één van de meest tot de verbeelding sprekende verslagen van het hele Nieuwe Testament.
Ongetwijfeld omdat het over een gebeuren gaat dat uitgesproken magisch aandoet. Het lijkt een soort toveren dat Jezus hier doet: van 5 broden en
2 vissen geeft Hij 5000 mensen te eten. De voorraad wordt uitgedeeld, maar de vis raakt niet op en de korf met het brood raakt niet leeg. En zoiets intrigeert ons in hoge mate.
Al van in de oertijd kijken mensen gefascineerd naar goocheltrucs en worden ze (maar wat graag) bij de neus genomen door handige jongens die met toverkunsten hun publiek verbazen.

Spel
Maar toveren bestaat in werkelijkheid alleen in onze verbeelding. En een goocheltruc is inderdaad ook niet meer dan een truc.
Soms, maar niet altijd, wordt het aangewend voor geldelijk gewin.
Reclame, bijvoorbeeld, zit in die sfeer. Bovendien belooft reclame alleen maar wonderbaarlijke ervaringen, maar je ziet daar meestal weinig van als je erop ingaat.
Meestal echter is goochelen en toveren louter onschuldig spel en ontspanning.
Maar altijd wordt daarbij de focus helemaal gelegd op diegene die de act opvoert. Alle aandacht, bewondering, respect en sympathie gaan naar diegene die het wonder verricht.
De mensen die het publiek uitmaken kennen dan wel de sensatie van de verwondering. Maar je kan moeilijk beweren dat iemand van hen er ook echt beter van wordt. Diegene die voor het wonder zorgt wel.

Politici
Ik moet nu denken aan een aantal politici uit mijn jeugd. Politici zijn ook een soort tovenaars. Zeker al in het beloven van een heerlijke toekomst en van wonderbaarlijke verwezenlijkingen. Vaak traden ze (vroeger meer dan nu) ook op als sponsors. En werkten ze zichzelf in de belangstelling met het bekostigen van recepties en koffietafels, soms zelf van heuse pensenkermissen. (Iemand uit het Brusselse is op die manier zelfs ooit eerste minister geworden).
Nu heeft volgens mij iedereen het recht om een eigen kleur te geven aan het begrijpen van een evangelietekst. Maar je kan Jezus onmogelijk in de rij van dat soort mensen zetten. Als iemand die iets opzienbarends doet om de aandacht helemaal naar zich toe te trekken en daar persoonlijk voordeel uit te halen.
Er staat zelfs in de tekst dat Jezus wegvlucht als Hij begrijpt dat de mensen hem misschien wel tot koning willen uitroepen omdat ze iemand die voor gratis eten zorgt wel zien zitten.
Als Jezus een wonder doet is dat altijd om mensen recht te trekken en te bevrijden. En om ons ertoe aan te zetten hetzelfde te doen.

Probleem
En precies daarom denk ik dat we hier moeten afstappen van de letterlijke interpretatie van de tekst. Ik zal wel de laatste zijn om bij elk evangelieverhaal onmiddellijk op zoek te gaan naar de “symboliek” en elke letterlijke aanname op voorhand af te wijzen.
Maar in dit geval ben ik er zeker van dat dit aangewezen is.
Omdat wat Jezus doet oneindig veel wonderbaarlijker is dan het “toveren” van eten voor 5000 mensen uit een mandje met enkele broden en vissen.
Laat ons even terugkeren naar het verhaal. Op een bepaald ogenblik heeft een grote menigte van duizenden mensen zich rond Jezus verzameld om naar zijn woorden te luisteren. Dat luisteren was in die tijd—zonder micro’s—niet echt een probleem. Tussen de menigte stonden talrijke medewerkers, die de woorden letterlijk doorgeven tot in de achterste gelederen. Er is echter een ander probleem: ze bevinden zich op een eenzame plaats en er is geen catering voorzien. En ook geen sponsor die bij wijze van reclamestunt ervoor zorgt dat al die mensen in geen tijd een lunchpakketje toegestopt krijgen. Wat natuurlijk ook een formidabel wonder zou zijn.

Mirakel
Wat Jezus doet is echter veel spectaculairder dan dat.
En het mirakel, want dat is het, begint bij een jongen die een paar broodjes en visjes bij zich heeft, en die zijn voorraadje afgeeft om het te delen met anderen.
Het vervolg laat zich raden.
De unieke persoonlijkheid van Jezus en zijn van liefde vervulde hart dat doorklinkt in al zijn woorden, brengen uiteindelijk alle aanwezigen ertoe om alles wat ze bijhebben en aanvankelijk angstvallig voor zichzelf wilden houden, te delen met allen.
En dan blijkt dat er probleemloos genoeg is voor iedereen.
En dat zou ook vandaag zo kunnen gaan.
Er is genoeg rijkdom op onze aarde. En toch leven zoveel miljoenen mensen in armoede en sterven ontelbaar velen van honger.
Officieel vinden wij dat verschrikkelijk en spreken wij afkeurend over de superrijken. Maar anderzijds -kijk naar pers en televisie- fascineren die rijken ons, willen we alles over hen weten.
Heimelijk bewonderen wij hen, spiegelen wij ons aan hen.
Er is iets mis met onze wereld.
Wij missen Jezus.

Zondag 11 juli 2021, Vijftiende zondag door het jaar (jaar B)

De eerste lezing vandaag brengt ons een interessant twistgesprek tussen de profeet Amos en de door de overheid betaalde hogepriester van het staatsheiligdom in Betel. Het zou ons te ver voeren hier in te gaan op de oorzaken van dit twistgesprek: het uiteenvallen van het koninkrijk van David in twee elkaar weinig vriendelijk gezinde staten.
Interessant voor ons is vooral het twistgesprek zelf.
De hogepriester van Betel zegt -zeer uit de hoogte- tegen Amos: “Mijn beste profeet uit Jeruzalem, maak tussen het volk in Judea zoveel van je tak als je wilt, maar hier in dit officiële heiligdom in het Noordrijk heb je niets te vertellen”.
Waarop Amos, die ook niet op zijn mondje gevallen is, antwoordt: “Mijn beste hogepriester, ik ben helemaal geen profeet, ik ben niet van uw soort, ik behoor niet tot het gilde van gesubsidieerde specialisten. Ik ben een boer, een gewone veehouder en vijgenkweker. Maar de Heer heeft mij achter mijn dieren weggehaald om mij naar zijn volk te zenden”. Als dat geen statement is weet ik het niet.
En het is vooral ook een oproep naar ons toe, naar de gewone gelovigen in deze tijd.

Anders
Een tijd waarin de geloofsoverdracht van de ene generatie op de andere blijkbaar helemaal vastgelopen is.
Om te beginnen geven vele ouders en grootouders het geloof niet meer door aan de kinderen. Terwijl dat vroeger vanzelfsprekend was. Je kan daar vele redenen voor aanhalen, maar de allerbelangrijkste is zeker dat ouders en grootouders bang zijn iets verkeerds te zeggen of te doen. “’t Is nu allemaal zo anders dan vroeger, meneer”.
En dus laten ze de geloofsoverdracht helemaal over aan het godsdienstonderwijs op school. Maar het probleem is dat onderwijs en catechese tegenwoordig wel kennis van het geloof en van de moraal doorgeven. . . maar niet het geloof zelf.
Geloofsoverdracht is ook iets helemaal anders dan kennisoverdracht.
Geloof geef je door, niet via kennis maar met je hele manier van zijn. En van persoon tot persoon.

Doorleefd geloof
Ik weet nog heel goed dat ikzelf het geloof gekregen heb van een zustertje van de kleuterklas. Ze was een heel onopvallend nonnetje. Helemaal anders dan de juf van de tweede klas waar wij, de jongens, allemaal smoorverliefd op waren. Want hoewel ze al meer dan 60 was, vonden wij haar adembenemend mooi. Ze was ook de enige vrouw in ons dorp die in die tijd al make-up gebruikte. En ieder jaar ging ze, ook als enige in het dorp, in Spanje een bruin kleurtje kopen.
Het zustertje uit de kleuterklas daarentegen had niets dat echt de aandacht trok, ze was zeker niet opvallend mooi of verstandig. En, achteraf bekeken, wist ze waarschijnlijk wat theologie en filosofie betreft ook van toeten of blazen.
Maar als dat zustertje over Jezus sprak, dan wist je gewoon dat het waar was.
Dat is geloofsoverdracht: spreken vanuit je eigen doorleefde geloof.
En daarom, nu de “gewone” kanalen falen of toch minstens hun doel voorbijschieten, moeten wij als gelovige gemeenschap beroep doen op het potentieel aan geloof dat er leeft in ons midden.

Misvatting
En daarom kan het niet genoeg benadrukt worden dat zelf geloven -hoe eenvoudig ook- het enige is wat nodig is om het geloof te kunnen doorgeven.
In onze tijd leeft heel sterk de opvatting dat je zoekende mensen tot geloof kan brengen door het op een heel rationele, zeg maar geleerde manier te verwoorden. Of door het op een zeer originele manier te brengen.
En liefst ook met behulp van moderne audiovisuele middelen.
Maar ik denk dat dat een serieuze misvatting is.
Rationele argumenten, originele presentatie en ondersteunende illustraties worden heel zeker gesmaakt door mensen die al geloven en voor wie ze een verrijking kunnen betekenen, of soms ook nieuwe inzichten kunnen brengen.
Maar ze hebben, naar mijn mening, weinig nut als je het geloof wil doorgeven aan mensen die nog niet geloven.

Potentieel
Want het allerbelangrijkste bij het doorgeven van het geloof is dat de ander (het kind of de geïnteresseerde zoeker) voelt dat je zelf gelooft.
En wees er maar van overtuigd dat die ander daar heel speciale antennes voor heeft.
Ook kinderen voelen feilloos of je echt gelooft of alleen maar iets opdreunt.
Gebruik dat.
Een mama die zelf gelooft en die haar kind een gebedje aanleert, is oneindig veel belangrijker dan een theoloog die catechese geeft, maar die met de tijd meer verliefd geworden is op de geleerde verpakking van het geloof dan op de inhoud ervan.
Als wij terug willen evangeliseren moeten wij vooral beroep doen op het enorme potentieel dat leeft bij mensen in ons midden die geloven.