Zondag 24 september 2023, 25ste zondag door het jaar (jaar A)

Van het verhaal over de “werkers van het elfde uur” heeft iedereen onmiddellijk begrepen dat het iets helemaal anders wil zeggen dan wat er letterlijk staat. Want wat hier verteld wordt is zowel sociaal als economisch totaal onaanvaardbaar. Er is geen enkele werkgever bereid om iemand die zich maar even laten zien heeft, en dan nog vooral om koffie te drinken, een volledig dagloon te geven. En een werknemer zou wel gek zijn moest hij 10 uur staan zwoegen terwijl hij na 1 uur al hetzelfde loon zou krijgen.
Moeten we er dan maar van uitgaan dat, als Jezus het heeft over het Rijk Gods, Hij daarmee de situatie in de hemel bedoelt?
In zekere zin wel. Het kan ook niet anders of in het eeuwig leven zal er een soort gelijkheid bestaan. Als in de hemel een groot mens aankomt, die als een echte heilige geleefd heeft en dan komt daar een kneusje aan zoals ik, iemand die alleen maar, door de pure goedheid van God, met de hakken over de sloot is geraakt, dan kan het niet anders of wij worden op dezelfde manier in Gods leven opgenomen. Als ik het eeuwig leven binnenga, dan is eeuwig nu eenmaal eeuwig en dan kan zelfs de grootste heilige niet “eeuwiger” zijn dan ik. En als je het oneindig geluk bereikt, kan zelfs een apostel of Sint-Franciscus zelf niet “oneindiger” gelukkig zijn dan ik.

AARDE
Maar, hoe waar deze redenering ook mag zijn, ze is een beetje naast de kwestie.
Want als Jezus het heeft over het Rijk Gods (of het Rijk der Hemelen) dan heeft Hij het altijd over hemelse toestanden die, door ons, ook hier op aarde moeten gerealiseerd worden.
En die hemelse toestanden houden in dat rechtvaardigheid alleen, niet volstaat.
Dat rechtvaardigheid moet aangevuld worden met liefde en barmhartigheid.
En dat strijkt tegen de haren in. Want het streven naar rechtvaardigheid is zowat het edelste streven dat in een mens kan leven. En als alles rechtvaardig verdeeld is en iedereen kreeg waar hij recht op heeft, dan komt ons rechtvaardigheidsgevoel in opstand als daarbovenop de een toch nog wat meer krijgt dan de ander.
En hier zit nochtans het punt: liefde en barmhartigheid zijn niet strikt rechtvaardig.
Onze baas die zal ons, als hij rechtvaardig is, een passend loon geven als wij goed en efficiënt voor hem werken.
Maar God is niet onze baas. God is. . . onze Vader.

RECHTVAARDIGHEID PLUS
En een vader (en zeker ook een moeder) kan meer aandacht en zorg geven juist aan dat kindje dat minder handig is, minder goed meekan dan de anderen.
Denk aan het verhaal van het verloren schaap. De herder laat 99 schapen in de steek om het verloren schaap te zoeken. Was dat ene schaap dan kostbaarder, specialer dan de anderen?
Hoegenaamd niet. Het was zoekgeraakt, verloren gelopen, misschien wel het domste schaap van de hele kudde. Maar voor de liefde wordt het precies door zijn zwakte en verloren-zijn het schaap met recht op de meeste zorg.
Het christelijk geloof schaft de rechtvaardigheid niet af. Integendeel. Het vult die aan. En het spreekt dan van gerechtigheid. Gerechtigheid is vervolmaakte rechtvaardigheid. Gerechtigheid is rechtvaardigheid, aangevuld met liefde.
Het wordt barmhartigheid dan.

GODDANK
En hier zit de wrevel bij de “rechtvaardigen”.
De centrale zin in de kwaadheid bij de werkers van het 1ste uur is: “Hij stelt hen (die laatst gekomen zijn) aan ons gelijk. Wij die zoveel langer hebben gewerkt”.
En dat doet de barmhartigheid inderdaad. Ze is niet strikt rechtvaardig.
Je ziet die dingen ook in onze werksituatie bijvoorbeeld.
Je hebt jarenlang je best gedaan, de firma, de instelling, het werk zien groeien en je hebt daar zelf een flinke bijdrage aan geleverd. En dan komen er een paar nieuwelingen, jonge snaken met een universiteitsdiploma. En die weten alles beter en hebben het op elk vlak beter en gemakkelijker dan jij in de pionierstijd. En ze verdienen ook in verhouding veel meer dan jij vroeger. En dat wringt.
En ook in onze gezinnen. Het is duidelijk dat de meeste jongeren in onze tijd nog moeilijk een huis kunnen bouwen of kopen, zonder serieuze steun van hun ouders en, eventueel, hun grootouders. De vorige generaties konden daar niet op rekenen, ze moesten zelf werken voor elke steen en elke stoel of tafel. Zij hadden het dus veel moeilijker. Is dat onrechtvaardig? Strikt genomen, ja.
Maar dat wil ook zeggen dat wij het allemaal veel beter hebben dan 50 en 100 jaar geleden. Ook de ouders en de grootouders. En zo is het goed.
Bovendien, laat ons eerlijk zijn: goddank is God een liefdevolle Vader en overtreft zijn barmhartige liefde zijn rechtvaardigheid. Moest God alleen maar strikt rechtvaardig zijn, zou het er voor ons niet al te best uitzien. . .
En dan denk ik op de eerste plaats aan mezelf.

Zondag 10 september 2023, 23ste zondag door het jaar (jaar A)

“Wanneer je broeder gezondigd heeft, wijs hem dan onder vier ogen terecht”, zegt Jezus. Het is een aansporing die in het kerkelijk jargon bekend staat als “de broederlijke vermaning”. Een nogal zeemzoeterige term, die onmiddellijk een korzelige reactie oproept: “Waar moei je je eigenlijk mee? Dat zijn je zaken niet”. Want wij leven natuurlijk in een tijd van discretie en tolerantie en als je een beetje vertrouwd bent met de sociale media, dan weet je dat we de hebbelijkheden en de fouten en gebreken van anderen al op voorhand toedekken en vergeven.
Zusters en broers, het moge duidelijk zijn dat als Jezus ons aanspoort om een broeder, die fout zit, eens goed door elkaar te schudden, dat niet is om die mens neer te halen of te straffen, maar om hem ten volle terug op te kunnen nemen in de kring van genegenheid die de Kerk moet zijn. En als Jezus zegt van er desnoods nog andere broeders bij te halen, dan is dat ook niet om de fouten van die mens eens goed breed uit te smeren, om hem in het zicht van iedereen aan de schandpaal te nagelen, maar in het belang van onze zending als christenen.
Het uitgangspunt is dat de Kerk een groep moet zijn waar mensen elkaar op een aanstekelijke manier waarderen, helpen en graag zien. Als iemand daar dreigt buiten te vallen moet alles gedaan worden om hem/haar terug op te nemen in de groep.

VOORBEELDFUNCTIE
Daarbij gaat het niet op de eerste plaats om de groep of het aanzien van de groep, maar vooral om die mens. Ook de eenheid van de groep is niet het doel op zich. Als die eenheid moet worden nagestreefd, dan is dat omdat onenigheid de zending van de groep onderuithaalt. En die zending van de groep, van de Kerk, dat is de wereld tonen dat “het” ook anders kan. Dat mensen wel degelijk als broeders en zusters met elkaar kunnen omgaan. Dat, verbonden en geïnspireerd door hetzelfde geloof in Jezus, je de soms grote verschillen tussen mensen kunt overstijgen en elkaar zien en behandelen alsof allen behoren tot één grote familie.
En dan niet om te zeggen, kijk eens wat een uitzonderlijke groep wij wel zijn, maar om juist te tonen dat het met elkaar omgaan in vrede, harmonie en vriendschap niet iets is voor een elitegroep. Integendeel, dan is dat om (met een serieuze dosis nederigheid) te zeggen: als wíj dat kunnen, kunnen alle mensen dat.
Het christelijk ideaal moet alleen eerst in de eigen groep op een zo aanstekelijke manier voorgeleefd worden, dat zoveel mogelijk andere mensen erdoor aangetrokken worden en ook goesting krijgen om “anders” te leven.
De vraag van Jezus om onze broeders als het ware tot de orde te roepen als ze duidelijk in de fout gaan, mag dus geen voorwendsel zijn om anderen te betuttelen. Of, erger nog, hun de keel uit te hangen als ze niet helemaal precies dezelfde opvattingen hebben over het geloof als wij.
Bovendien is er altijd nog die andere aanbeveling van Jezus, een die minstens even belangrijk is en die zegt: “Haal eerst de balk uit uw eigen oog, voordat je de splinter wilt verwijderen uit het oog van een ander.”
Het christelijk geloof is geen strakke ideologie die geen enkele interpretatie toelaat. Ook in de theologie is er voortschrijdend inzicht, ook in het denken over God is er evolutie. Wat is dan het probleem?
Wij kunnen over die dingen wel overleggen met elkaar, maar wij moeten elkaar niet kapittelen en onze eigen visie opdringen aan de ander.

EVANGELISEREN
Ik vertel je geen geheim als ik zeg dat wij hier bij ons in West-Europa en zeker in Vlaanderen dringend werk moeten maken van evangelisatie.
En ik vertel je ook niet iets dat je nog niet weet, als ik zeg dat wij geen enkele toegang meer hebben tot de enige grootmacht die nog overblijft: de oppermachtige pers. Als ze iets over ons zeggen, is het iets negatiefs. Al het andere, al het positieve, wordt gewoon doodgezwegen.
Een opvallend staaltje daarvan merkten we weer de afgelopen vakantie.
Onze jongeren werden de hele vakantie door de media vakkundig van het ene festival naar het andere geloodst. Met telkens lovende verslagen: enorm geslaagd, goede muziek, plezant, plezant. Ondertussen vonden in Lissabon de Wereldjongerendagen plaats.
Eén miljoen vijfhonderdduizend jonge mensen die biddend, zingend en bezinnend op zoek gingen naar: hoe kunnen wij iets betekenen voor de mensen, voor de zwakken het eerst?
1.500.000 jonge mensen die daarmee bezig waren.
Als dat geen nieuws is! Het grootste jongerenevenement ter wereld, waar het niet gaat over hoe kunnen wij ons amuseren, maar over wat kunnen wij betekenen voor andere mensen?
Maar in de pers werd het bijna helemaal doodgezwegen. Niet belangrijk.
Om maar te zeggen: bijna het enige wat ons momenteel nog overblijft is het getuigenis van ons leven. De Kerk als een gemeenschap waarin mensen met elkaar omgaan als broers en zussen. Bijna de enige manier om te evangeliseren die ons nog overblijft.

In het voorjaar rijpte een idee binnen de zoneploeg van de pastorale zone Sint-Franciscus Glabbeek: als we nu eens samen op reis gingen naar Assisi, op weg met Sint-Franciscus, onze patroonheilige. Uiteindelijk was het zover, een oproep werd gegaan en 17 reisgenoten van uit Glabbeek en omgeving, zelfs mensen uit Olen, jonge mensen en wat oudere, traden samen in de voetsporen van Franciscus, binnen en buiten de stadsmuren van Assisi in Umbrië, het groene hart van Italië.

Maandagochtend 4 september 2023 startte een vijfdaagse bedevaarttocht, vrijdagavond 8 september 2023 was de terugreis een feit. De bustransfers vanuit Glabbeek naar de luchthaven in Zaventem en terug werden verzorgd door de Pastorale Zone Sint-Franciscus Glabbeek. Het vervoer met minibusjes of een bus ter plaatse was heel aangenaam, stipt en voortreffelijk. Vooral de airco werd gesmaakt: was het warme weer de eerste dagen aangenaam, vanaf woensdag werd het ook in Assisi té warm. De bedevaarders tartten de hoge temperaturen, iets wat Franciscus ook niet zou hebben tegengehouden.

Tijdens het hotelverblijf en de lunchen werd er genoten van de Italiaanse keuken en Italiaanse wijn uiteraard. De Nederlandstalige gidsen Werner en Ineke vertelden uitbundig over de tijd en het leven van Franciscus maar ook over bouwstijlen en aardbevingen in de Apennijnen en over het leven als landbouwer in het arme Umbrië vroeger en nu.

De eerste dag werd gekleurd door de heenvlucht naar Rome en een treinrit naar Assisi, een avontuurlijke dag, een stukje Rome werd meegepikt.

De tweede dag stond volledig in het teken van Franciscus: zijn leven vanaf zijn geboorteplaats in Assisi tot zijn overlijden. Franciscus werd in 1181 of 1182 geboren in Assisi als Giovanni Francesco Bernardone, zoon van een rijke lakenhandelaar. Hij groeide op in een welvarend milieu, leerde schrijven en rekenen en hielp zijn vader in de lakenhandel. Hij was vriendelijk, gul, een natuurlijke leider, een levensgenieter en een dierenvriend, een natuurliefhebber. Ambitieus was hij ook: hij wilde ridder worden of een groot vorst. Maar in zijn ontmoeting met armen en melaatsen, het uitschot van de samenleving, werd zijn liefde voor de armoede geboren. Sint-Franciscus was een mens die op een heel eigen wijze, door eenvoud, armoede en een uiterst radicale levenswijze ‘instrument’ wou zijn van Gods liefde. Met zijn eerste volgelingen zocht hij in het evangelie naar wat hun leven richting zou geven: in armoede leven en rondtrekken om vrede en bekering te preken. Zij noemden zichzelf de broeders van de minsten, de “minderbroeders”. Liefde, eenvoud en solidariteit. Hij is voor elk van ons een voorbeeld voor meer waarachtig christelijk leven.

Op het einde van zijn leven trok Franciscus zich terug op een berg, verscheen een gekruisigde en kreeg hij in zijn handen, voeten en zijde stigmata, de tekenen van Christus aan het kruis.

Hij dichtte na een droom zijn Zonnelied, hierin loofde hij God door en met alle schepselen. Praten met vogels en het vertrouwen krijgen van een wolf zijn bekende verhalen rond Sint-Franciscus.

4 oktober is de feestdag van Sint-Franciscus, de dag waarop zijn lichaam na een processie zijn laatste rustplaats kreeg in de kerk van San Giorgio. In 1929 werd deze dag tevens Werelddierendag.

De allereerste kerststal met levende figuren wordt aan Franciscus toegeschreven.

Buiten Assisi werden plaatsen bezocht waar Sint-Franciscus veel verbleven heeft en waar nu heiligdommen zijn. In San Damiano werd Franciscus aangesproken door Jezus op het kruis. In Rivotorto leefde hij in een stenen hut tussen de melaatsen. In Santa Maria degli Angeli bevindt zich in de kerk de Portiuncula, een klein kapelletje, dat Franciscus herstelde (1207-1208). In 1209 nam hij hier zijn intrek met zijn metgezellen. Franciscus stierf hier op de avond van 3 oktober 1226, 44 jaar oud. Zijn lichaam werd aanvankelijk begraven in de kerk van San Georgio te Assisi, maar later naar de basiliek in Assisi overgebracht. Op 17 juli 1228, de morgen na de heiligverklaring van Franciscus, legde paus Gregorius IX de eerste steen voor de basiliek in Assisi. De laatste rustplaats van Sint-Franciscus bevindt zich in de benedenkerk sinds 1230.

In Assisi werd ook de kerk Santa Maria Maggiore bezocht. Hier bevindt zich het graf van Carlo Acutis, de jongeman die op 15-jarige leeftijd overleed in 2006 en zalig verklaard werd in 2020.

De derde dag ging pastoor Luc een viering voor samen met diaken Oscar in de kapel van Frate Leone in het klooster van de Basiliek van Sint-Franciscus in Assisi. Daarna werd een bezoek gebracht aan Eremo delle Carceri, waar Franciscus en volgelingen regelmatig vertoefden om te bidden en te bezinnen. Vervolgens reden de bedevaarders naar het middeleeuwse Gubbio waar Franciscus de inwoners liet vrede sluiten met een wolf. Ten tijde van Franciscus richtte deze wolf in de hele omgeving veel schade aan.

De volgende dag stapte de groep uit zijn comfortzone rond Sint-Franciscus en waagde zich we aan een uitstap naar het zuiden, naar andere oorden in Umbrië, met name Spello met de Baglioni kapel in de kerk Santa Maria Maggiore, Montefalco met een Museum van Sint-Franciscus en Todi met de Santa Maria della Consolazione. Stuk voor stuk middeleeuwse stadjes met veel historische gebouwen, straatjes, op en af. De bus zette de deelnemers dikwijls boven af en dan werden ze naar beneden gegidst.

Vrijdag, laatste dag, nog even souvenirtjestijd in Assisi en dan volgde een busrit naar Rome luchthaven via Orvieto. Tot 1860 behoorde Orvieto tot de kerkelijke Staat. In de versterkte burcht verbleven 37 pausen. Daar wachtte de groep een onverwacht bezoek aan ondergrondse waterputten en een bezoek aan de Duomo di Orvieto, een voorbeeld van Italiaanse gotiek. Dit fantastische gebouw omvat schitterende gekleurde mozaïeken, beelden, bas-reliëfs, gedraaide pilasters en rijk gebeeldhouwde bronzen deuren.

Na een avondlijke vlucht bracht de transferbus de bedevaarders terug naar Glabbeek.

Een tocht van verdieping, verkenning, vriendschap en vreugde werd door allen samen gemaakt.

Franciscus leerde zijn broeders, dat als ze door de straten liepen, ze de mensen moesten begroeten met deze wens: ‘Vrede en alle goeds’.

Zondag 27 augustus 2023, 21ste zondag door het jaar (jaar A)

De evangelielezing van vandaag kadert helemaal in de aanstelling -ik had bijna gezegd: de problematiek van de aanstelling- van Petrus als hoofd van de Kerk.
Laten we het daar vandaag eens even over hebben.
“Gij zijt Petrus en op deze steenrots zal ik mijn Kerk bouwen”.
Het is een tekst die je in metershoge letters bijna neerbliksemt vanuit de koepel van de Sint-Pieter in Rome.
Begrijpelijk ook, want deze tekst vormt de legitimatie voor het gezag en de leerstellige aanspraken van de katholieke Kerk in het algemeen en van de pausen, de opvolgers van Petrus, in het bijzonder.
Eeuwenlang heeft men die aanspraken van de Kerk onderschreven totdat, eerst de orthodoxe christenen en daarna de protestanten, het gezag van de paus verwierpen. Maar het absoluut vertrouwen in de (eigen) kerkelijke specialisten in zaken van geloof, bleef de evidentie zelf. Tegenwoordig is dat toch wel even anders.
Om met grote stelligheid te praten over godsdienstige onderwerpen hoef je niet over een bijzondere theologische kennis te beschikken, noch over een zeker vertrouwd zijn met bidden en mediteren.
Sommige mensen praten er maar op los en het tegenovergestelde zeggen van wat de Kerk zegt, geldt blijkbaar als een pluspunt.
Priesters en godsdienstleerkrachten voelen zich tegenwoordig vaak in dezelfde positie als de geneesheren van deze tijd, die zo vaak moeten horen: “Dokter, je hebt me dit of dat aangeraden of gezegd, maar ik heb gevonden op google . . .”
Het kan natuurlijk nog erger. Als je gesprekspartner bijvoorbeeld iemand kent die “via de kaarten” contact heeft met de “Hogere Machten”.
Daar kan je met al je geredeneer natuurlijk niet tegenop, want die mensen weten alles uit eerste hand. En het is algemeen geweten dat de Hogere Machten en geesten en engelen niet zo hoog oplopen met de katholieke Kerk.

INQUISITIE
Feit is gewoon dat de Kerk in onze tijd heel veel aan macht en aanzien heeft ingeboet. Maar evenzeer is het een feit dat de Kerk in vroegere eeuwen veel te veel macht en invloed had, veel te veel de plaats heeft ingenomen van de staat.
Op zich niet echt verwonderlijk. De Kerk beschikte eeuwenlang over bekwamere mensen dan de staat. Maar dat dooreenhaspelen van Kerk en Staat had heel kwalijke gevolgen. Het bestaan van zoiets als de inquisitie bijvoorbeeld. Een bijzonder kwaadaardig fenomeen, dat veel meer een politiek en staatkundig dan een godsdienstig verschijnsel was. Ketters werden gezien als oproerkraaiers, die de fundamenten van de samenleving aan het wankelen brachten, die de Kerk veel te werelds vonden en die vaak een echte religieuze dictatuur wilden vestigen. Je kan sommige van die groepen rustig vergelijken met de hedendaagse IS.
Anderzijds waren er natuurlijk ook de mensen die het goed meenden, de protestanten bijvoorbeeld. En die werden ook vervolgd. In ieder geval is het momenteel voor iedereen duidelijk dat de woorden van Jezus tot Petrus geen carte blanche waren voor het nastreven van politieke macht en aanzien.
Om de aanstelling van Petrus tot hoofd van de Kerk te begrijpen, moeten we teruggaan naar dat andere aanstellingsgesprek, waar Jezus uitdrukkelijk aan hem vraagt: “Petrus, bemint gij mij?” Het beminnen van Jezus heeft uiteraard geen romantische betekenis. Jezus beminnen wil zeggen, Hem helemaal willen navolgen, willen zijn zoals Hij. M.a.w. alles, maar dan ook alles willen doen uit liefde voor God en uit liefde voor de mensen. M.a.w. missionering kan, en werken aan het aanzien en het imago van de Kerk kan (en is in onze tijd zelfs dringend nodig).

DUIZELINGWEKKEND
Maar dat kan nooit (nog) gepaard gaan met azen op macht en politieke invloed.
Is dat niet een beetje minimalistisch, een beetje té braaf, té weinig ambitieus?
Ik denk het niet. Hoe meer wij doordringen in de betekenis van de woorden van dit evangelie, hoe meer we beseffen dat ons hier iets geschonken wordt dat het hebben van politieke macht oneindig overstijgt. Moge de Heer mij op voorhand vergeven als ik hier wild en onbezonnen iets zeg, maar het is God zelf die hier een stapje opzijzet en aan mensen bevoegdheden toekent die, op het eerste gezicht, alleen aan Hem toekomen!
Eigenlijk is dit één van de meest duizeligmakende teksten uit de hele Bijbel.
En gaat die volledig voorbij aan het legitimeren van de politieke machtsaspiraties.
Wat hier echt gezegd wordt is: “Wanneer je Jezus volledig wil navolgen in zijn liefde voor God en voor de mensen, dan stel je Jezus tegenwoordig”.
Dan bén je op dat moment Jezus. Als datgene wat je doet volledig gebeurt uit liefde voor God en voor de mensen, dan voer je uit wat God wil. Dan ben je op dat moment de plaatsbekleder van Christus op aarde.
Of je nu paus bent of gewoon Lowieke Janssens. En dan is wat je bindt op aarde, ook gebonden in de hemel. En wat je ontbindt op aarde, ook ontbonden in de hemel. Niets minder dan dat, wordt hier gezegd.
Een niet onbelangrijke voetnoot daarbij: vanaf het ogenblik dat er bij ons ook maar een schijn van pretentie de kop opsteekt, vervalt de deal. Want dan zitten we terug bij de interpretatie van de middeleeuwse prelaten.